Akıllı Mercek (Akıllı Lens) Nedir?
Gözün ışık kırıcı yapılarından birisi göz merceğidir. Normalde yakına bakarken merceğin ışık kırıcılığı artar. Ancak 45 yaşından sonra yaşlanmaya bağlı olarak mercek kırıcılığını arttıramaz ve yakını görme sorunu başlar. Bu nedenle 40-45 yaşından sonra yakın gözlüğü kullanmak gerekir.
Günümüzde akıllı mercek (akıllı lens = trifokal lens) olarak tanıtılan mercekler gözün kendi merceğinin yerine yerleştirilen, her mesafeyi gözlüksüz olarak göstermeyi amaçlayan yapay merceklerdir.
Aslında bu merceklerin “akıllı” olarak tanımlanması ülkemize özgü olup bilimsel bir tanımlama değildir. Bu merceklerin temel özelliği akıllı olmaları değil, üç odaklı (trifokal) olmalarıdır. Birinci odak sayesinde uzak mesafe (araba sürme, televizyon izleme), ikinci odak sayesinde orta mesafe (bilgisayara / telefona bakma), üçüncü odak sayesinde ise yakın mesafe (kitap okuma) net görülür.
Göz İçi Mercek Çeşitleri Nedir?
Katarakt 50 yaş üzeri kişilerdeki en sık görme kaybı nedenidir. Tedavisinde gözdeki matlaşmış mercek alınır yerine yapay mercek takılır. Bunun yanında katarakt gelişmemiş ama hem uzak hem de yakın gözlüğünden kurtulmak isteyen uygun hastalara mercek ameliyatı yapılabilmektedir. Günümüzde göz içi merceklerin birçok çeşidi vardır.
1. Tek Odaklı Standart Mercekler: Sadece uzak mesafeyi gösterirler. Bu mercek takılan hastalar mutlaka yakın gözlüğüne ihtiyaç duyarlar. Eğer hastanın astigmatı varsa uzak gözlüğüne de ihtiyaç duyarlar. Avantajı ise maliyetin daha düşük olması ve ışık saçılması yapmamasıdır.
2. Tek Odaklı Astigmat Düzeltici (Torik) Mercekler: Astigmatı olan hastaların katarakt ameliyatında kullanılır. Böylece hastanın ameliyat sonrası uzak gözlüğüne ihtiyacı kalmaz. Ancak hasta yakın gözlüğüne mutlaka ihtiyaç duyar.
3. Yarı Akıllı (EDOF) Mercekler: Uzak ve orta mesafede (60-80 cm arası bilgisayar, telefon kullanma gibi) gözlüksüz iyi görüş sağlarlar. Ama yakın mesafe için düşük numaralı gözlük gerektirirler. Tam akıllı, 3 odaklı merceklere göre geceleri ışık dağılması yapmaması en önemli avantajıdır. Bu nedenle uzun yol şoförleri gibi gece çalışan hastalarda tam akıllı merceklere göre daha uygundurlar.
4. Tam Akıllı (Trifokal) Mercekler: Uzak, orta ve yakın mesafede gözlüksüz görüş sağlayabilmeleri en önemli avantajıdır. Uzak mesafede bir miktar netlik kaybı yapması ve gece ışık dağılmasına neden olması ise en önemli dezavantajıdır.
5. Akıllı, Astigmatı Düzeltici (Trifokal Torik) Mercekler: Akıllı mercek takılacak hastada astigmat varsa merceğin astigmatı düzeltici özelliği de mutlaka olmalıdır. Aksi durumda akıllı mercek istenen performansı gösteremeyecektir.
Akıllı Merceklerin Dezavantajları Nelerdir?
Akıllı merceklerin her mesafeyi gözlüksüz gösterme gibi çok önemli bir avantajı vardır. Telefonu çalan birinin gözlüğünü aramadan telefona bakabilmesi, eline aldığı bir yazıyı anında, gözlüksüz okuyabilmesi kişiler için büyük kolaylıktır. Ama bu merceklerin büyük avantajlarının yanında 2 dezavantajı vardır.
Akıllı merceklerin ilk dezavantajı gece bir miktar ışık dağılması yapmasıdır. Bu az ya da çok her akıllı mercekte olur. Işık dağılması gündüz olmaz, özellikle geceleri araba kullanırken diğer araba farlarının dağılması şeklinde hissedilir. Ancak ışık dağılması geceleri sürekli araba kullanan kişiler dışında büyük sorun oluşturmamaktadır. Gözlüksüz yakını görmenin konforunu yaşayan kişiler ışık dağılmasını çok sorun etmemektedir. Işık dağılmasından dolayı sorun yaşayan hastaların önemli bir kısmında da birkaç ay içinde bu sorun kaybolmaktadır (nöroadaptasyon). Işık dağılması istemeyen, özellikle geceleri sürekli araç kullanması gerek kişiler için yarı akıllı (EDOF) mercekler daha iyi bir seçenek olabilir.
Akıllı merceklerin diğer dezavantajı uzak mesafede, hafif kontrast (netlik) azalması yapmalarıdır. Çünkü bu mercekler uzak görüşte kullanılan ışığın yaklaşık %10’nu yakın görme için kullanırlar. Bu özellik uzak mesafede hafif bir netlik kaybına neden olsa da hastalarımızın hemen hemen tamamında bu durum günlük hayatı etkilememekte, sorun oluşturmamaktadır.
Akıllı Mercekler Kimlere Takılabilir?
Başlangıçta katarakt hastaları için geliştirilen akıllı mercekler, yüksek hasta memnuniyeti nedeniyle günümüzde kataraktı olmayıp, uzak ve yakın gözlüğü kullanmak istemeyen hastalar için de güvenle kullanılmaktadır.
Bir kişinin akıllı mercek (akıllı lens) ameliyatı için uygun olup olmadığını değerlendirirken iki soruya cevap ararız:
1. Hasta uygun mu?
2. Hasta uygunsa gözü uygun mu?
Akıllı mercek ameliyatı planlanan hastada ilk aşamada mesleği, günlük yaşam şartları, gece araba kullanma sıklığı, beklentileri değerlendirilir. Detaycı olmayan, ışık dağılması sorun olmayacak mesleği ya da günlük yaşantısı olan hastalar akıllı mercek için daha uygundur. Ama gece sürekli araba kullanması gereken kamyon şoförü, çok ince detayı görmesi gereken saat tamircisi gibi mesleği olanlar, yaşantılarında en ufak sorunu bile büyüten detaycı, titiz kişiler akıllı mercekler için çok uygun değildirler. Bu hastalar için yarı akıllı mercekler daha uygundur.
Akıllı mercek ameliyatı planlanan hastanın uygun olduğuna karar verirsek ikinci aşama da hastanın göz yapısının uygun olup olmadığına bakılır. Göze akıllı mercek takılabilmesi için kişinin katarakt ve göz numarası dışında sorunu olmamalıdır. Örnek vermek gerekirse şaşılık, kornea problemi, sarı nokta hastalığı, göz sinir zayıflığı, göz tansiyonu gibi hastalıklar tam akıllı mercek takılması için engeldir. Ama bu hastalarda yarı akıllı mercekler takılabilmektedir.
Şeker Hastalarına Akıllı Mercek Olur mu?
Geçmişte şeker hastalarına akıllı mercek ameliyatı yapılmazdı. Ama bilimsel çalışmalar ve kazandığımız tecrübeler gösterdi ki şeker hastalığına bağlı göz sinirlerinde problem (diyabetik retinopati) gelişmemiş hastalara bu mercekler güvenle uygulanabilmektedir.
Akıllı Mercek Ölçümleri Nasıl Yapılır?
Akıllı mercek ameliyatı sonrası memnuniyetsizliğin en önemli nedeni mercek numarasında sapma olmasıdır. Standart merceklerde ufak numara sapmaları çok şikayete neden olmazken, akıllı merceklerdeki numara sapmaları hastaları rahatsız etmektedir. Bu sapma ihtimalini en aza indirmek yüksek teknolojik cihaz kullanmak ve tecrübeli hekimlere ameliyat olmakla mümkündür. Kliniğimizde ölçümler dünyanın en iyi kliniklerinde kullanılan Zeiss IOL Master 700 cihazı ile yapılmaktadır. Bu yaşadığımız bölge için ilk ve tektir.
Akıllı Merceklerin Ömrü Var mıdır?
Akıllı mercekler göze ameliyat sırasında yerleştirilir. Sonrasında tekrar çıkarıp takılmaz. Hastanın ömrü boyunca akıllı merceğin özelliklerinde herhangi bir değişiklik olmaz ve hasta hayatının kalan kısmında gözlüğe ihtiyaç duymadan tüm mesafeleri iyi görür.
Akıllı Merceklerin Ücretleri Ne Kadardır?
Birçok hastamız kliniğimize telefon ya da mail ile ulaşıp akıllı merceklerin fiyatını sormaktadır.
Öncelikle şunu belirtmeliyiz ki muayene etmediğimiz, akıllı mercek için uygun olup olmadığını bilmediğimiz bir hastaya fiyat bilgisi vermek doğru değildir. Hastalarımızın muayene olması öncelikle akıllı merceklerin hastamızın gözüne uygun olup olmadığına karar vermemizi, bu merceklerin artılarını ve eksilerini yüz yüze anlatmamamızı ve ameliyata hastayla birlikte karar vermemizi sağlayacaktır.
Akıllı mercekler ile ilgili bilinmesi geren diğer husus bu merceklerin SGK tarafından ödenmediği ve çok odaklı (uzak / yakın birlikte olan) gözlüklerin diğer gözlüklerden daha pahalı olması gibi akıllı merceklerin de diğer merceklerden daha pahalı olduğudur. Ancak hastanın hayatının kalan kısmında hem uzak hem de yakın gözlüğü için bir daha ödeme yapmayacağı düşünüldüğünde aslında akıllı mercekler kısa sürede kendisine ödenen ücreti amorti etmektedir.
Maalesef günümüzde kalitesi konusunda henüz kendisini ispatlayamamış uzak doğu ve Hindistan üretimi akıllı merceklerin ve ameliyat malzemelerinin maliyeti düşürmek amacıyla daha sık kullanıldığını görmekteyiz. Ameliyattan biraz tasarruf etmek için göz sağlığını riske atmak bize göre cinayettir. Üstelik bu malzemelerin neden olacağı sorunların telafisi çok daha maliyetlidir. Tekrar vurgulamak gerekirse “Hastanın bundan sonraki görme kalitesi bu ameliyata bağlıdır ve bu ameliyatın geri dönüşü yoktur”. En hassas ve günlük hayatta en çok kullanılan duyu organımız olan gözlerimizi cüzi tasarruflar uğruna riske atmamalıyız.
Lütfen Dikkat!
Akıllı mercek ameliyatları uygun hastaya, uygun göze, doğru ölçüm yapılarak, temiz ve tek kullanımlık malzemelerin kullanıldığı bir hastanede, tecrübeli ve etik kuralara dikkat eden hekimler tarafından uygulandıklarında hastaları çok mutlu eder. Bu konunun sağlık hizmeti olarak değil de ticaret olarak görülmesi ise ciddi görme sorunlarına ve hasta mağduriyetlerine yol açmaktadır.
